VIOP I
Merhaba, son zamanlarda vıop tarafında trade ile ilgili birçok mail ve mesaj aldım. Bir yazı dizisi şeklinde birkaç kelam edelim.
Vıop tarafında işlemler büyük ölçüde endeks vadeli etrafında döndüğü için endeks vadeli ağırlıklı bir yazı olacak. Yazı dizisinin ilki olan bu yazıda biraz teorik bilgiler üzerinden gidelim. Bu bilgiler teorik olmakla birlikte önemlidir.
Vadeli işlem sözleşmesi nedir?
Vadeli işlem denilince aklımıza ilk gelen bir vade sonunda ortaya çıkan yükümlülük. Kitaplarda derki vadeli işlem sözleşmenin taraflarına, standartlaştırılmış miktar ve kalitedeki bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi, belirlenen ileri bir tarihte, bugünden üzerinde anlaşılan fiyattan alma veya satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir.
Peki vadeli işlem sözleşmeleri ne için kullanılır?
1-Hedge (korunma)
2-Yatırım
3-Arbitraj
Vadeli işlem sözleşmelerinin neden kullanıldığını kısaca bir açalım. Piyasada artış gösteren faiz oranları, dalgalanma gösteren döviz kurları piyasa katılımcılarını olumlu ya da olumsuz etkileyebilmektedir. Bu fiyat dalgalanma risklerini hedge etme amacıyla vadeli işlemlere başvurulmaktadır.
Spekülatörler piyasada oluşan fiyat farkından yararlanmak ister. Bu sayede piyasanın likiditesi de sağlanmış olur.
Spekülatörlerin piyasada işlem yapması ile piyasadaki alıcı ve satıcıların sayısında artış olur.
Spekülatörlerin piyasada işlem yapması ile piyasadaki alıcı ve satıcıların sayısında artış olur.
Vadeli işlemler aynı zamanda arbitraj imkânı da sunar. Arbitraj bir ürünü düşük fiyattan alıp, yüksek fiyattan satma yönünde yapılan işlemlerdir. Piyasanın yapısı gereği risksiz bir kazanç görünür. Piyasalarda arbitraj imkanı iki şekilde doğar. Aynı özelliklerdeki bir ürünün farklı piyasalarda aynı anda oluşan fiyatları arasında farklılık olması. Aynı ürüne ait spot fiyatlar ile vadeli fiyatlar arasında taşıma maliyeti modeline göre olması gereken fiyat ile var olan fiyat arasında farklılık olmasıdır.
Vadeli piyasalarda sıkça duyacağınız terimler.
Uzun(Long) Pozisyon: Dayanak varlığı sözleşmede belirtilen fiyat üzerinden teslim alma hak ve yükümlülüğüne sahip olan taraftır. Fiyat yükselecek öngörüsü ile alım yapmaktır.
Kısa(Short) Pozisyon: Dayanak varlığı sözleşmede belirtilen fiyat üzerinden teslim etmekle yükümlü olan taraftır. Fiyat düşecek öngörüsü ile satım yapmaktır.
Başlangıç Teminatı: Bir vadeli işlem sözleşmesi pozisyonu alındığında veya alınmadan önce, pozisyon için takas merkezine yatırılması gereken teminattır. SPAN portföy teminatlandırma yöntemi kullarak belirlenir.
Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatının % 75’idir.
Uzlaşma Fiyatı: Piyasanın kapanış aralığında oluşan veya borsanın belirlediği yöntemlere göre hesaplanan ve hesapların güncellenmesinde kullanılan fiyattır.
Açık Pozisyon: Bir sözleşmede, ters işlemle kapatılmamış uzun veya kısa pozisyon sayısıdır. (Her uzun pozisyon karşısında bir kısa pozisyon olduğundan, uzun veya kısa pozisyonların birini hesaba katmak yeterli olmaktadır)
Vadeli Piyasalarda Açık Pozisyon Kavramı: Vadeli piyasalarda, herhangi bir dayanak varlığa bağlı bir türev ürünün yeni açılan bir vadesinde ilk anda açık pozisyon sayısı 0 (sıfır) ‘dır. Vade sonunda ise eğer kapatılmamış pozisyon varsa bunlar vade sonu uzlaşma fiyatıyla borsa tarafından kapatılır. Vadeli piyasalarda açık pozisyon sayısı en az işlem hacmi kadar önemlidir.
Kaldıraç Etkisi: Vadeli piyasalar yatırımcılara küçük miktarda yatırımla büyük miktarlı pozisyon alma imkanı sağlar. Kaldıraç, endeks kontratlarında yaklaşık 1/10, döviz kontratlarında 1/20’dir.
Göreceli olarak düşük bir teminat oranıyla (kaldıraç sayesinde) yüksek bir pozisyon kontrol etmek mümkün olduğundan, endeksteki küçük değişiklikler bile, eğer doğru taraftaysanız, size iyi karlar yaratabilir.
Örneğin, BIST endeks-30 sözleşmesinde 100.000 fiyattan, uzun pozisyon alındığında (yatırılan 955 TL teminat ), fiyat 103.000’e geldiğinde 300 TL’lik bir kar elde edilir (%30 kazanç). Şunu da unutmamak gerekir, spot piyasaya göre çok daha hızlı ve büyük miktarda zarar etme riskini de içinde barındırır.
Teminat Tamamlama Çağrısı: Seans kapanışından sonra vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine ait gün sonu uzlaşma fiyatları belirlenir ve tüm hesaplar güncellenir. Toplam teminat, sürdürme teminatı tutarının altına düşen veya nakit teminat açığı oluşan hesaplar için ilgili üyelere «teminat tamamlama çağrısı» yapılır. Üyeler teminat tamamlama yükümlülüklerini T+1 günü en geç 15:00 ‘a kadar yerine getirmek zorundadır.
Asıl konumuz olan Endeks 30 Vadeli İşlem Sözleşmelerinde
Sözleşme Büyüklüğü
Dayanak varlık, endeks değerinin 1.000’e bölünmüş halidir. Her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi bu şekilde hesaplanan 100 adet dayanak varlığı temsil eder. (BIST30 Endeksi/1.000)*100
Vade Ayları
Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim, Aralık. İçinde bulunulan aya en yakın 3 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vade ayı ayrıca işleme açılır.
Uzlaşma Şekli
Nakdi uzlaşma.
Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı
BİST 30 Endeksinin son işlem gününde spot piyasadaki seansta sürekli müzayedenin son 30 dakikası süresince ilan edilen endeks değerlerinin zaman ağırlıklı ortalaması ile BİST 30 Endeks kapanış değerinin sırasıyla %80 ve %20 oranlarıyla ağırlıklandırılması ile hesaplanan değerin 1.000’e bölünmesi suretiyle hesaplanan fiyattır.
Vade Sonu
Her vade ayının son işlem günüdür.
Kâr/Zarar Hesapları ve Kaldıraç Oranı
Uzun Pozisyon için Kâr/Zarar
(Fiyat – Alış Fiyatı) x Sözleşme Büyüklüğü x Sözleşme Adedi
Kısa Pozisyon için Kâr/Zarar
(Satış Fiyatı – Fiyat) x Sözleşme Büyüklüğü x Sözleşme Adedi
Kârlar T+1 gününde hesaplara yansıtılır.
Zararlar T gününde hesaplara yansıtılır.
BIST30 ve Pay Senedi Vadeli İşlem sözleşmelerinde vergi yoktur.
Şimdi bunları öğrendik. :)
Asıl macera buradan sonra başlıyor. Alım satım. Trade. Aklı bazen çıkarıp kenara koyup deli gömleği giyeceğiniz. Bazen robot olmanız gereken. Bazen akıl sır erdiremeyeceğiniz. Kısacası kendinizi tanımadıysanız kendinizi tanımaya başlayacağınız alan diyelim.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.
Ali Erkan Tanacıoğlu
“Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.
Şimdi bunları öğrendik. :)
Asıl macera buradan sonra başlıyor. Alım satım. Trade. Aklı bazen çıkarıp kenara koyup deli gömleği giyeceğiniz. Bazen robot olmanız gereken. Bazen akıl sır erdiremeyeceğiniz. Kısacası kendinizi tanımadıysanız kendinizi tanımaya başlayacağınız alan diyelim.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.
Ali Erkan Tanacıoğlu
--------------------------------------------------------------------------------------------
“Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.
Yatırım danışmanlığı hizmeti; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.
Burada yer alan değerlendirmeler, yorum ve kişisel görüşlere dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir.
Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.”
Yayınlanan çalışmalar teknik analiz ve temel analiz kriterlerine göre subjektif yorumlar içerir.
Yayınlanan çalışmalar teknik analiz ve temel analiz kriterlerine göre subjektif yorumlar içerir.