YATIRIM - KİŞİLİK
''IQ düzeyiniz 25'in altında olmadıkça yatırım başarınızın IQ düzeyiyle bir ilgisi yok. Normal zekada biriyseniz tek bir şeye ihtiyacınız var: Yatırım işinde diğer insanların başını derde sokan dürtüleri kontrol edebilecek bir mizaca sahip olmak.''
Warren BuffetWarren Buffet'in sözüne benzer nitelikte bir çok söz var. Hepsinde ifade edilmek istenen zeka düzeyi ile kazanç arasında net bir bağın olmadığı, istikrarlı bir şekilde kazanç elde eden yatırımcı yada trader ların ortak özelliğinin, kendilerini harekete geçiren normalin üstündeki dürtüleri, duygu kökenli hareketleri dizginleyebilmeleridir.
İnsan olduğunuz için duygulara sahipsiniz. Duygusuz olamazsınız. Duygular motivasyon sürecinde kullanıldığında çok güzel sonuçların çıkmasını sağlıyor. Motivasyondan sonra harekete geçme, uygulama evresinde de kontrollu kullanılmadığında kötü sonuçlar ortaya çıkıyor. Bunun önüne geçmek için oluşturulan mekanik al-sat sistemlerinin ve algoritmik trade sistemlerinin olduğundan bahsetmiştik. Eğer duygularınız aklınızın önüne geçiyorsa bu sistemlerinde bir faydasının olmayacağını belirtmek isterim. Bunu anlamanın en güzel yolu al-sat yaptığınız günün sonunda o gün yaşadıklarınızı objektif olarak değerlendirmektir. Bunun için ''yatırımcı günlüğü'' tarzında bir günlük tutabilirsiniz.
örneğin:
ASELS hissesinde
1)Desteğinden sonra başlayan yukarı yönlü harekette
2)RSI ortalaması üzerinde, 50 seviyesine yaklaştığı için.
3)Daralan bollinger bandını dikkate alarak.
4)Ortalamasını yukarı kırmış olan OBV.
5)Son 15 gün içinde takas verilerinde göreceli olarak artış gözlemlediğim için.
6) CCI göstergesi -100 üzerinde ortalamasını yukarı kırdığından dolayı.
7) 10,20 seviyesinden alım yaptım.
8) Stop seviyem volatilite bazlı olarak, 10,05
9) Kar realizasyonu için önceki direnç bölgesine ve fibo seviyesine yakın olmasından dolayı 11,05 fiyat seviyesi.
10)Trend takibi için, 11,05 sonrasında yüzde bazlı kullanacağım izsüren stopları kullanacağım.
11) Endeks momentumuna bağlı olarak, gün içi hareketlenmelerde kar realizasyonu için saatlik grafikte CCI-MOMENTUM-RSI de negatif uyuşmazlık görülürse kar realizasyonuna gideceğim.
Şeklinde bir plan yapabilirsiniz. Dikkat ederseniz alım nedenleri, zararla çıkış yöntemi, kar realizasyonu yöntemi, gün içinde olası değişimlerde erkenden pozisyondan çıkış yöntemi hepsi belirlenmiş. Bukadar detaya inmeye gerek var mıdır? Neden detaya girmeyesiniz? Siz para kazanmak için hisse senedi alıyorsunuz.
Sonra yazdıklarınızı ne kadar uygulayabiliyorsunuz, hangi noktalarda sapmalar oluyor, gün içinde sizin belirlediğiniz referans değerlerde birebir uygulama yapabiliyormusunuz yoksa piyasada oluşan her alım satım dalgasında piyasayamı uyuyorsunuz? Bunları tek tek gün sonunda kendinize dürüst davranarak yazıp, sorunları detaylı bir şekilde tespit edip çözüm üretin. Kazanmak için inanın başka çare yok.
Yapılan araştırmalara göre başarılı traderlar incelendiğinde kişilik olarak iki ana özellik ortaya çıkıyor.
1)Duygusal denge
2)Sorumluluk
Duygusal denge sayesinde alınan bir pozisyonda sonuçlar sadece bir işaret olarak algılanıyor. Trafik ışıklarında kırmızı yanarsa durursunuz. Yeşil yanarsa geçersiniz. Aceleniz var, yetişmek zorundasınız. Nasıl hareket ederdiniz? Genel geçer bir kural var, bu kural kırmızıda durmanız gerektiği. Duygusal dengeye sahip biri oyunu kuralına göre oynar. Aldığı eğitim durması gerektiğini söylüyorsa, hareketini durdurur. Çünkü duyguları vücut bütünlüğünü korumak için o kurala uyması gerektiği konusunda şekillenmiştir. Bütün bu sürecin mayasıda sorumluluk olarak ortaya çıkıyor.
Ben her insanın kendine özgü olduğunu ve insanları geliştirmek adına belirli kalıplara hapsetmenin sağlıklı olmadığını düşünüyorum. Bu yüzden alım satım yapacak olan kişinin yatırımla ilgili ana kuralları öğrendikten sonra kendi kişilik özelliklerine uygun bir şekilde hareket etmesi taraftarıyım. Tıpkı ana trend yukar iken fiyatın yukarı aşağı dalgalanması gibi.
Trader gün sonunda yada alım satım sürecinde pozitif bir değer ortaya koyabilmek için, long pozisyonlarda yükseliş için önyargılı olmamalı, short pozisyonlarda düşüş için önyargılı olmamalı. Egosuna bağlı kalmadan hareket edebilmeli. Bunu yaparkende almış olduğu long yada short pozisyondan beklentisini koruyabilmelidir. Son aşamada da sonuçlara odaklanmamalıdır. Sadece sonuca odaklanırsanız ekranda zarar hanesi büyüdükçe stop yapamazsınız. Burada yine devreye önceden belirlediğiniz karar alma süreci giriyor. Trafikte araba sollamanın nasıl bir kuralı varsa trade etmeninde bir kuralı var. Amacınız sadece önünüzdeki arabayı sollamaksa, karşıdan gelen arabayı dikkate almıyorsanız, arkanızdan gelen arabayı kontrol etmiyorsanız, havanın yağışlı olup olmadığı, kaygan zemin, arabanızın lastikleri vs. bütün bunları dikkate almıyorsanız, sadece tek bildiğiniz önünüzdeki arabayı sollayıp geçmekse, bunu birkaç kez başarabilirsiniz ama mutlaka bir gün kaza yaparsınız. Trade de böyledir. arabayı sollarken bir karar süreciniz var. Nerede sinyal vereceksiniz? Nerede vites değiştireceksiniz?
Sonuçlara odaklanmamak konusunda ısrarla savunduğum bir fikirde şu; sizin için 10 bin TL ne ise 100 bin TL de o olmalı. Burada önemli olan yatırım yaptığınız enstrümanın yada piyasanın likiditesi. 10 bin TL yi rahat alıp satabiliyorsanız bu 100 bin TL içinde aynı olmalı. Eğer aynı değilse sonuç odaklı düşünüyorsunuz demektir. Ve kullandığınız stratejiye güvenmiyorsunuz demektir. Sisteminize güvenmiyorsanız neden hala kullanıyorsunuz? Üstüne basa basa söylüyorum miktarın etkisi sadece girdiğiniz piyasanın likit olup olmaması ile ilgilidir. Alım yaptığınızda satabileceğiniz kadar alım yapmalısınız.
Hayatınız önemlidir! Paranızda önemli! Mal canın yongasıdır.
Bir trader yanılabileceğini kabul eder. Stop olmak yanıldığınızı gösterir. Değişim kabullenmeyle başlar. Yanıldığınızı kabul etmiyorsanız ters pozisyonda devam eder ve uzun vadeli yatırımcıyım dersiniz. İnatçı bir kişiliğe sahipseniz, esnek değilseniz birde üzerine mükemmelliyetçi bir kişiliğe sahipseniz o enstrümanı stobunda satamazsınız. Duygusal dengenizi ve sorumluluğunuzu koruyamıyorsunuz demektir.
Risk eşiğiniz düşükse ona göre pozisyon almalısınız. Ama koyacağınız stop mesafeside piyasada normal seyrinde olan volatiliteyi karşılayacak düzeyde olmalı. Aksi takdirde sık stop olup işlem maliyetinizi artırırsınız.
Vadeniz size özgüdür. Vadenize göre analiz sürecinde teknik olarak incelediğiniz grafiğin periyoduda değişir. Ben şahsen günlük ve saatlik grafiklere göre pozisyona girip, 5 dk lık ve saatlik grafiklere göre sadece iz süren stoplarla satış yaparım. Çünkü bu şekilde piyasanın hareketlerini daha net görebiliyorum. Bir arkadaşım günlük trade için 5 dk lık grafiklere göre çok güzel yerden alıp çok güzel yerden de satıyordu. Bütün alım satım kurallarını detayıyla anlatmasına rağmen ben yapamadım. Bir sistemi değerlendirirken ilk önce en zayıf yerinden incelemeye başladığımdan ve sistem açığını yakalamaya odaklandığımdan başarılı olamadım. Bu benim için 5 dk lık grafiklerde dezavantaj olarak ortaya çıkıyordu ama kendi alım stratejime görede esnek hareket edebilmem dolayısıyla başarı elde edebiliyordum. Sağlıklı olan her sistemi herkes kullanamaz. Bu yüzden alım satım stratejilerini gizleyen insanların yerine kendi oluşturduğum sistemleri hiçbir zaman gizlemedim. Çünkü eğer zaten kişinin kendi özelliklerine uygunsa kullanabilecekti. Uygulayamıyorsada bu sistem işe yaramaz diyecekti.
Ali Erkan Tanacıoğlu
İnsan olduğunuz için duygulara sahipsiniz. Duygusuz olamazsınız. Duygular motivasyon sürecinde kullanıldığında çok güzel sonuçların çıkmasını sağlıyor. Motivasyondan sonra harekete geçme, uygulama evresinde de kontrollu kullanılmadığında kötü sonuçlar ortaya çıkıyor. Bunun önüne geçmek için oluşturulan mekanik al-sat sistemlerinin ve algoritmik trade sistemlerinin olduğundan bahsetmiştik. Eğer duygularınız aklınızın önüne geçiyorsa bu sistemlerinde bir faydasının olmayacağını belirtmek isterim. Bunu anlamanın en güzel yolu al-sat yaptığınız günün sonunda o gün yaşadıklarınızı objektif olarak değerlendirmektir. Bunun için ''yatırımcı günlüğü'' tarzında bir günlük tutabilirsiniz.
örneğin:
ASELS hissesinde
1)Desteğinden sonra başlayan yukarı yönlü harekette
2)RSI ortalaması üzerinde, 50 seviyesine yaklaştığı için.
3)Daralan bollinger bandını dikkate alarak.
4)Ortalamasını yukarı kırmış olan OBV.
5)Son 15 gün içinde takas verilerinde göreceli olarak artış gözlemlediğim için.
6) CCI göstergesi -100 üzerinde ortalamasını yukarı kırdığından dolayı.
7) 10,20 seviyesinden alım yaptım.
8) Stop seviyem volatilite bazlı olarak, 10,05
9) Kar realizasyonu için önceki direnç bölgesine ve fibo seviyesine yakın olmasından dolayı 11,05 fiyat seviyesi.
10)Trend takibi için, 11,05 sonrasında yüzde bazlı kullanacağım izsüren stopları kullanacağım.
11) Endeks momentumuna bağlı olarak, gün içi hareketlenmelerde kar realizasyonu için saatlik grafikte CCI-MOMENTUM-RSI de negatif uyuşmazlık görülürse kar realizasyonuna gideceğim.
Şeklinde bir plan yapabilirsiniz. Dikkat ederseniz alım nedenleri, zararla çıkış yöntemi, kar realizasyonu yöntemi, gün içinde olası değişimlerde erkenden pozisyondan çıkış yöntemi hepsi belirlenmiş. Bukadar detaya inmeye gerek var mıdır? Neden detaya girmeyesiniz? Siz para kazanmak için hisse senedi alıyorsunuz.
Sonra yazdıklarınızı ne kadar uygulayabiliyorsunuz, hangi noktalarda sapmalar oluyor, gün içinde sizin belirlediğiniz referans değerlerde birebir uygulama yapabiliyormusunuz yoksa piyasada oluşan her alım satım dalgasında piyasayamı uyuyorsunuz? Bunları tek tek gün sonunda kendinize dürüst davranarak yazıp, sorunları detaylı bir şekilde tespit edip çözüm üretin. Kazanmak için inanın başka çare yok.
Yapılan araştırmalara göre başarılı traderlar incelendiğinde kişilik olarak iki ana özellik ortaya çıkıyor.
1)Duygusal denge
2)Sorumluluk
Duygusal denge sayesinde alınan bir pozisyonda sonuçlar sadece bir işaret olarak algılanıyor. Trafik ışıklarında kırmızı yanarsa durursunuz. Yeşil yanarsa geçersiniz. Aceleniz var, yetişmek zorundasınız. Nasıl hareket ederdiniz? Genel geçer bir kural var, bu kural kırmızıda durmanız gerektiği. Duygusal dengeye sahip biri oyunu kuralına göre oynar. Aldığı eğitim durması gerektiğini söylüyorsa, hareketini durdurur. Çünkü duyguları vücut bütünlüğünü korumak için o kurala uyması gerektiği konusunda şekillenmiştir. Bütün bu sürecin mayasıda sorumluluk olarak ortaya çıkıyor.
Ben her insanın kendine özgü olduğunu ve insanları geliştirmek adına belirli kalıplara hapsetmenin sağlıklı olmadığını düşünüyorum. Bu yüzden alım satım yapacak olan kişinin yatırımla ilgili ana kuralları öğrendikten sonra kendi kişilik özelliklerine uygun bir şekilde hareket etmesi taraftarıyım. Tıpkı ana trend yukar iken fiyatın yukarı aşağı dalgalanması gibi.
Trader gün sonunda yada alım satım sürecinde pozitif bir değer ortaya koyabilmek için, long pozisyonlarda yükseliş için önyargılı olmamalı, short pozisyonlarda düşüş için önyargılı olmamalı. Egosuna bağlı kalmadan hareket edebilmeli. Bunu yaparkende almış olduğu long yada short pozisyondan beklentisini koruyabilmelidir. Son aşamada da sonuçlara odaklanmamalıdır. Sadece sonuca odaklanırsanız ekranda zarar hanesi büyüdükçe stop yapamazsınız. Burada yine devreye önceden belirlediğiniz karar alma süreci giriyor. Trafikte araba sollamanın nasıl bir kuralı varsa trade etmeninde bir kuralı var. Amacınız sadece önünüzdeki arabayı sollamaksa, karşıdan gelen arabayı dikkate almıyorsanız, arkanızdan gelen arabayı kontrol etmiyorsanız, havanın yağışlı olup olmadığı, kaygan zemin, arabanızın lastikleri vs. bütün bunları dikkate almıyorsanız, sadece tek bildiğiniz önünüzdeki arabayı sollayıp geçmekse, bunu birkaç kez başarabilirsiniz ama mutlaka bir gün kaza yaparsınız. Trade de böyledir. arabayı sollarken bir karar süreciniz var. Nerede sinyal vereceksiniz? Nerede vites değiştireceksiniz?
Sonuçlara odaklanmamak konusunda ısrarla savunduğum bir fikirde şu; sizin için 10 bin TL ne ise 100 bin TL de o olmalı. Burada önemli olan yatırım yaptığınız enstrümanın yada piyasanın likiditesi. 10 bin TL yi rahat alıp satabiliyorsanız bu 100 bin TL içinde aynı olmalı. Eğer aynı değilse sonuç odaklı düşünüyorsunuz demektir. Ve kullandığınız stratejiye güvenmiyorsunuz demektir. Sisteminize güvenmiyorsanız neden hala kullanıyorsunuz? Üstüne basa basa söylüyorum miktarın etkisi sadece girdiğiniz piyasanın likit olup olmaması ile ilgilidir. Alım yaptığınızda satabileceğiniz kadar alım yapmalısınız.
Hayatınız önemlidir! Paranızda önemli! Mal canın yongasıdır.
Bir trader yanılabileceğini kabul eder. Stop olmak yanıldığınızı gösterir. Değişim kabullenmeyle başlar. Yanıldığınızı kabul etmiyorsanız ters pozisyonda devam eder ve uzun vadeli yatırımcıyım dersiniz. İnatçı bir kişiliğe sahipseniz, esnek değilseniz birde üzerine mükemmelliyetçi bir kişiliğe sahipseniz o enstrümanı stobunda satamazsınız. Duygusal dengenizi ve sorumluluğunuzu koruyamıyorsunuz demektir.
Risk eşiğiniz düşükse ona göre pozisyon almalısınız. Ama koyacağınız stop mesafeside piyasada normal seyrinde olan volatiliteyi karşılayacak düzeyde olmalı. Aksi takdirde sık stop olup işlem maliyetinizi artırırsınız.
Vadeniz size özgüdür. Vadenize göre analiz sürecinde teknik olarak incelediğiniz grafiğin periyoduda değişir. Ben şahsen günlük ve saatlik grafiklere göre pozisyona girip, 5 dk lık ve saatlik grafiklere göre sadece iz süren stoplarla satış yaparım. Çünkü bu şekilde piyasanın hareketlerini daha net görebiliyorum. Bir arkadaşım günlük trade için 5 dk lık grafiklere göre çok güzel yerden alıp çok güzel yerden de satıyordu. Bütün alım satım kurallarını detayıyla anlatmasına rağmen ben yapamadım. Bir sistemi değerlendirirken ilk önce en zayıf yerinden incelemeye başladığımdan ve sistem açığını yakalamaya odaklandığımdan başarılı olamadım. Bu benim için 5 dk lık grafiklerde dezavantaj olarak ortaya çıkıyordu ama kendi alım stratejime görede esnek hareket edebilmem dolayısıyla başarı elde edebiliyordum. Sağlıklı olan her sistemi herkes kullanamaz. Bu yüzden alım satım stratejilerini gizleyen insanların yerine kendi oluşturduğum sistemleri hiçbir zaman gizlemedim. Çünkü eğer zaten kişinin kendi özelliklerine uygunsa kullanabilecekti. Uygulayamıyorsada bu sistem işe yaramaz diyecekti.
Ali Erkan Tanacıoğlu